ĆWICZENIA DOSKONALĄCE POPRAWNOŚĆ REALIZACJI GŁOSEK SZEREGU SYCZĄCEGO
Drodzy Rodzice, zachęcamy Was do pobrania materiałów doskonalących prawidłową wymowę głosek szeregu szumiącego [s,z,c,dz].
Ćwiczenia usprawniające aparat mowy:
- kląskanie czubkiem języka;
- wypychanie językiem policzków;
- układanie języka w kształt szpilki, rurki, łyżeczki;
- oblizywanie warg przy szeroko otwartych ustach;
- unoszenie języka na przemian do górnych i dolnych zębów;
- próba zrobienia grzbietu z języka z jednoczesną artykulacją głoski [k];
- tworzenie ze złączony warg na przemian uśmiechu – dzióbka;
Podczas artykulacji głosek [s, z, c, dz] czubek języka układamy przy wewnętrznej stronie dolnych zębów (siekaczy), wargi rozciągnięte (jak przy uśmiechu).
Pomocne są onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze): naśladowanie węża: sss, świerszczyka: cyt, cyt, pszczółki: zzzz, dzwoneczka: dzyń, dzyń.
Głoska [s] w sylabach:
Sa, se, sy, so, su;
Asa, ase, asy, aso, asu;
Esa, ese, esy, eso, esu;
Ysa, yse, ysy, yso, ysu;
Osa, ose, osy, oso, osu;
Usa, use, usy, uso, usu;
As, es, ys, os, us.
Przykładowe wyrazy z głoską [s] w nagłosie:
Sad, sala, salon, sałata, sanki, sandały, samolot, samochód, sąd, sen, segment, sęk, sęp, sygnet, sygnał, sylaba, sylwetka, symbol, sympatia, sypialnia, sok, sopel, sowa, sól, sójka itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [s] w śródgłosie:
Masa, kasa, pasek, basen, fasola, wesele, osa, nosek, włosy, piosenka, fusy, plusy itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [s] w wygłosie:
Bas, hałas, kompas, ananas, pies, magnes, nos, los, kos, włos, głos, plus, minus, globus itp.
Przykładowe wyrażenia dwuwyrazowe z głoską [s]:
Słodki syrop, słynny stadion, spuchnięty nos, stylowy samochód itp.
Przykładowe zdania z głoską [s]:
Samolot wystartował z lotniska.
Sławek stoi na schodach.
Sylwia podskakuje na skakance.
Przykładowy wiersz/rymowanka z głoską [s]:
„Słówka”
Zapytała mądra sówka
– Jak piszemy trudne słówka:
stół, klasówka, suwak, pustka,
sum, truskawka, sokół, chustka?
i pytała ciągle sówka:
Jak piszemy trudne słówka:
Sówka, pusty, mus i usta
i spódnica, i kapusta.
Po uzyskaniu prawidłowej wymowy głoski [s] przystępujemy do ćwiczeń z pozostałymi głoskami według powyższego schematu.
Głoska [z] w sylabach:
Za, ze, zy, zo, zu itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [z] w nagłosie:
Zabawa, zabytek, zachód, zachwyt, zadanie, zagadka, zakład, zakonnik, załoga, zamach, zamek, zatoka, zawał, zawody itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [z] w śródgłosie:
Waza, wazon, wazelina, błazen, gaza, gazeta, mazak itp.
Wyrazów z głoską [z] i [dz] w wygłosie nie ćwiczymy, ponieważ są to głoski dźwięczne, które ulegają na końcu ubezdźwięcznieniu, tzn. że tam gdzie w pisowni występuje „z” lub „dz” na końcu, słychać ich bezdźwięczne odpowiedniki, np.: arbuz – na końcu słychać „s”, widz – na końcu słychać „c”.
Przykładowe wyrażenia dwuwyrazowe z głoską [z]:
Zdolny muzyk, zgrany zespół, zakazane zawody itp.
Przykładowe zdania z głoską [z]:
Zuza jest zawsze roześmiana.
W muzeum jest wystawa zabawek.
Zenek zapłakał, bo zabolał go zepsuty ząb.
Przykładowy wiersz/rymowanka z głoską [z]:
„Pyzy”
Gotuję dla Izy znakomite pyzy.
Iza w pisk i zwinnie zmyka,
pyzy zostały, nie ma batonika.
Głoska [c] w sylabach:
Ca, ce, cy, co, cu itd
Przykładowe wyrazy z głoską [c] w nagłosie:
Cal, cel, celnik, cegła, cena, cebula, cynk, cekin itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [c] w śródgłosie:
Taca, placek, plecy, kucyki, płuca, kocyk, owoce, klocek itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [c] w wygłosie:
Pałac, plac, noc, koc, piec, zając itp.
Przykładowe wyrażenia dwuwyrazowe z głoską [c]:
Cytrynowy cukierek, cały placek, obcy akcent, cudowny pałac itp.
Przykładowe zdania z głoską [c]:
Celinka ceruje koc.
Na tacy są owoce.
Chłopiec ma latawiec.
Przykładowy wiersz/rymowanka z głoską [c]:
„Jacek”
Oto mały Jacek,
co ulepił placek.
Cały placek dla Celinki
i dla lali jej, Alinki.
Głoska [dz] w sylabach:
Dza, dze, dzy, dzo, dzu itd.
Przykładowe wyrazy z głoską [dz] w nagłosie:
Dzbanek, dzwonek, dzwonnik itp.
Przykładowe wyrazy z głoską [dz] w śródgłosie:
Władza, koledzy, wiedza, frędzle, sadzawka, rodzynki, cudzy itp.
Przykładowe wyrażenia dwuwyrazowe z głoską [dz]:
Drodzy widzowie, nędzne sadzonki, dzbanek kukurydzy, cudze pieniądze itp.
Przykładowe zdania z głoską [dz]:
Na podłodze leży pędzel.
Dzwonek dzwoni na lekcje.
Na cedzaku są rydze.
Przykładowy wiersz/rymowanka z głoską [dz]:
„Dzwonek”
– Kaziu co najbardziej lubisz w szkole?
– Nie powiem, choćby mnie smażyli w smole.
– No powiedz. Nie będzie w tym żadnej niedyskrecji.
– Dobrze. Powiem. Dzwonek! Po ostatniej lekcji.
Jerzy Kierst
Bibliografia:
Lichota E.J. – Terapia wad wymowy, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2009
Demel G. – Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP, Warszawa 2009
Dawczak B., Spychała I. – Zabawy z głoskami. Syczki (S, Z, C, DZ), Wydawnictwo HARMONIA